Zamek Stillfriedów, znany również jako zabytek o bogatej historii, znajduje się w malowniczej miejscowości Nowa Ruda. Jest to dawna rezydencja baronów von Stillfriedów, która została zbudowana jako dwór obronny w końcu XIV wieku.
Obiekt ten, z uwagi na swoje architektoniczne i historyczne znaczenie, stanowi nie tylko cenną atrakcję turystyczną, ale także ważny element lokalnego dziedzictwa kulturowego. Zamek przez wieki przeszedł różne transformacje, jednak jego historyczna aura oraz otaczające go tereny zachwycają odwiedzających.
Historia
Historia zamku w Nowej Rudzie sięga XIII wieku, kiedy to pojawiła się pierwsza znana wzmianka o tej warowni. W roku 1352 zapis ten stanowi kluczowy moment w dziejach tego miejsca. W trakcie najazdu husytów, który miał miejsce w 1428 roku, zamek został zniszczony przez ogień, co wpłynęło na jego dalszy rozwój.
Rezydencja przeszła szereg rozbudów w latach 1536–1550, 1593, a także w latach 1633–1645 oraz 1675–1677, kiedy to zarządzała nią rodzina Stillfriedów. Obecny wygląd zamku zawdzięczamy szeroko zakrojonym pracom, które miały miejsce w latach 1700–1730. Zostały one zrealizowane według wytycznych włoskiego architekta Andrei Carove, który zaprojektował nową formę budynku. W ramach tych zmian rozebrano także wieżę, co wpłynęło na wrażenie architektoniczne całej konstrukcji.
W roku 1796 nastąpiła kolejna znacząca przebudowa, która obejmowała m.in. rozbiórkę przedzamcza oraz części murów obronnych. 9 lipca 1810 roku Friedrich August Stillfried podjął decyzję o sprzedaży swoich ziem, w tym także zamku, szwagrowi swojego brata, hrabiemu Antonowi von Magnisowi, który żył w latach 1786-1861 i pochodził z Bożkowa. To wydarzenie symbolizowało koniec 338-letniego panowania rodziny Stillfriedów w Nowej Rudzie.
W okresie od 1819 do 1868 roku zamek pełnił funkcję miejsca, w którym organizowano nabożeństwa dla lokalnej społeczności ewangelickiej. W późniejszych latach, począwszy od lat 80. XIX wieku, zamek stał się siedzibą zarządu kopalń. Po II wojnie światowej, w latach 1945-1954, był centralnym punktem dla dyrekcji Kopalni Węgla Kamiennego Nowa Ruda. Następnie, w latach 1954–1975, znajdował się w obrębie powiatu noworudzkiego, a do 2001 roku pełnił funkcję Regionalnego Ośrodka Zdrowia.
W 2004 roku zamek przeszedł w ręce prywatne, co otworzyło nowy rozdział w jego historii, a jego przyszłość pozostaje wciąż otwartą kwestią.
Właściciele
Historia zamku w Nowej Rudzie jest głęboko związana z jego właścicielami, którzy przez wieki wpływali na kształtowanie się tej monumentalnej budowli. Oto chronologia najważniejszych postaci:
- 1472–1482 – Georg (Jerzy) I von Stillfried und Rattonitz (1410–1482),
- 1482–1483 – Paweł von Stillfried und Ratienitz,
- 1482–1492 – Georg (Jerzy) II von Stillfried und Ratienitz (1459–1492),
- 1492–1518 – Georg (Jerzy) III von Stillfried (zm. 1518),
- 1518–1524 – Jakob von Stillfried und Rattonitz (1483–1524/9),
- 1524–1554 – Georg (Jerzy) IV von Stillfried (1506–1554),
- 1554–1566 – Róża Schaffgotsch, żona Jerzego IV,
- 1566–1572 – Georg (Jerzy) V von Stillfried (1548–1586), który posiadał także Jugową, Zacisze oraz Drogosław od 1572,
- 1572–1580 – Henryk von Stillfried (zm. 1580), właściciel Nowej Rudy,
- 1586 – Georg (Jerzy) VI von Stillfried,
- 1586–1615 – Henryk von Stillfried – Starszy (1519–1615),
- Jan (Hans) von Stillfried Rattonitz (1549–1609), właściciel Drogosławia oraz Jugowej od 1600,
- 1615–1637 – Bernhard I von Stillfried (1567–1537),
- 1637–1669 – Bernhard II von Stillfried (1611–1669),
- 1669–1702 – Bernhard III von Stillfried und Rattonitz (1641–1702),
- 1702–1720 – Raymund Erdmann Anton baron Stillfried von Rattonitz (1672–1720),
- 1720–1739 – Johann Joseph I baron Stillfried von Rattonitz (1695–1739),
- 1739–1761 – Anna von Stillfried hrabina von Salburg (1703–1761), żona Johanna Josepha I,
- 1761–1767 – Michael Raymund baron Stillfried und Rattonitz (1730–1796),
- 1767–1773 – Augustyn von Stillfried,
- 1773–1796 – Michał Rajmund von Stillfried,
- 1796–1805 – Johann Joseph (Jan Józef) II, hrabia Stillfried und Rattonitz (1762–1805),
- 1805–1810 – Fryderyk August von Stillfried.
Tych wielu właścicieli z pewnością wpłynęło na rozwój i wygląd zamku, dostosowując go do zmieniających się czasów i potrzeb społecznych.
Architektura
W wyjątkowy sposób prezentuje się ekstraordynarny zamek czteroskrzydłowy, który został usytuowany na skraju skarpy w górnej części miasta. Ta majestatyczna budowla zachwyca nie tylko swoją wielkością, ale również starannie przemyślaną architekturą.
W obrębie zamku można dostrzec pięcioosiowy ryzalit, który wyróżnia się na dwukondygnacyjnej konstrukcji. Został on podzielony przy pomocy pilastrów, co dodatkowo akcentuje jego formę.
Na piętrze, w ramach ryzalitu, znajduje się przestronna sala półtorakondygnacyjna, która wprowadza do wnętrza zamek wyjątkowy charakter. Gładkie elewacje nadają budowli elegancji, a eleganckie okna otoczone opaskami z naczółkami przyciągają wzrok każdego odwiedzającego.
Nad oknami zaskakują obecnością okulusów, które stanowią nie tylko element dekoracyjny, ale również wpływają na doświetlenie wnętrza. Pozostałe skrzydła zamku przykryte są efektownie łamanymi dachami, co podkreśla jego niepowtarzalną sylwetkę i piękno architektoniczne.
Rezydencje Stillfriedów
W rejonie Nowej Rudy zlokalizowane są liczne rezydencje, które dumnie noszą nazwisko Stillfriedów. Oto niektóre z nich:
- dwór Dolny we Włodowicach,
- dwór Górny w Nowej Rudzie,
- dwór Stillfriedów w Drogosławiu,
- pałac w Jugowie.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
- Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto pracujące, Cz. 3, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2005 r.
- Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Rozśpiewane miasto, Cz. 5, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda, Wyd. „Maria”, 2006 r.
- Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Miasto zwycięskie, Cz. 6, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda, Wyd. „Maria”, 2006 r.
- a b c d Joseph Wittig, Kronika miasta Nowa Ruda. Kolebka i rozwój przestrzenny miasta Nowa Ruda, Cz. 1, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda, Wyd. „Maria”, 2004 r.
- a b Joseph Wittig: Kronika miasta Nowa Ruda. Pobożne miasto, Cz. 2, tłum. Artur Olkisz, red. Wojciech Grzybowski, Nowa Ruda: „Maria”, 2004 r.
- Johann Joseph II von Stillfried und Rattonitz, syn Michaela Stillfrieda (1730–1796), mąż Elisabeth von Götzen, ojciec Ludwiga Wilhelma Josepha Antona von Stillfrieda (1790–1865) i Wilhelma von Stillfrieda (1794–1852).
Pozostałe obiekty w kategorii "Zabytki":
Pałac przy ul. Piłsudskiego 20 w Nowej Rudzie | Wieża widokowa na Górze Świętej AnnyOceń: Zamek Stillfriedów w Nowej Rudzie